Opkomst insectenindustrie wespennest voor dierenwelzijn

Onlangs opende koning Willem-Alexander in aanwezigheid van minister van Landbouw Carola Schouten een nieuwe ‘insectenfabriek’ in Bergen op Zoom. Hier worden zo’n miljard vliegenlarven van de zwarte soldatenvlieg gehouden. Het kweken van insecten wordt gezien als één van dé manieren om de landbouw te verduurzamen. Maar is het opzetten van een nieuw intensief dierhouderijsysteem niet gewoon het ene probleem inwisselen voor het andere

Lisanne Stadig

Door: Lisanne Stadig Beleidsmedewerker Veehouderij

Opkomst insectenindustrie wespennest voor dierenwelzijn

Verduurzamen van veehouderij

Het klinkt mooi: de larven van de zwarte soldatenvlieg voeden zich met groente-, fruit- en tuinafval en maken daarvan eiwitten die in veevoer gebruikt kunnen worden (al is dat voor de meeste diersoorten wettelijk nog niet toegestaan). Op die manier wordt enerzijds afval verwerkt en anderzijds kunnen eiwitten uit geïmporteerde soja worden vervangen door lokaal geproduceerde insecteneiwitten. Het gebruik van insecten wordt daarom vaak genoemd in plannen om de veehouderij te verduurzamen, zoals in het realisatieplan van de visie van het ministerie van LNV (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit). Hierbij zijn echter de nodige kanttekeningen te plaatsen.

Weinig bekend over gehouden insecten

De Raad voor Dierenaangelegenheden bracht vorig jaar een zienswijze uit over de insectensector. Daarin wordt aanbevolen om ongewervelde diersoorten te behandelen als voelende wezens. Houders van insecten moeten daarom zorg dragen voor hun welzijn, met soorteigen gedrag en behoeften als uitgangspunt. Het probleem is dat we nog bijna niets weten over al die insectensoorten die we nu in Nederland houden. We weten niet hoe het natuurlijke gedrag is van insecten die nu al voor productie worden gehouden, hoe ze gehouden moeten worden, hoe men (aantasting van) het welzijn van de insecten kan meten en hoe ze op een aanvaardbare manier gedood moeten worden. Hiervoor is eerst onderzoek nodig. Dit jaar start er een project van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), waarin onder andere de gezondheid, het welzijn en ethische aspecten rondom het houden van insecten in het vizier staan. De Dierenbescherming is hierbij betrokken. Resultaten zullen echter pas over een paar jaar beschikbaar zijn, waarna eventueel benodigd vervolgonderzoek moet plaatsvinden.


Ontheffingen van de overheid

Officieel mogen insecten niet gehouden worden, omdat ze niet op de lijst met productiedieren staan. Desondanks heeft de overheid verschillende bedrijven tijdelijke ontheffingen gegeven om een aantal insectensoorten te houden. In het aanvraagformulier wordt weliswaar gevraagd in hoeverre rekening wordt gehouden met de natuurlijke behoeften van de te kweken soort. De aanvraagprocedure zelf en de inhoudelijke beoordeling van de aanvragen zijn een black box. In de ontheffingstekst staat vervolgens dat het welzijnsaspect van het organisme voldoende is gewaarborgd. Waar dit op is gebaseerd is volstrekt onduidelijk.

Straks geen weg meer terug?

Omdat men nu op grote school insecten gaat houden, is er straks misschien geen weg meer terug. Er worden nu grote investeringen gedaan in bedrijven die de Nederlandse overheid openlijk steunt, wat de beoordelingsprocedure van de zwarte soldatenvlieg discutabel maakt. Het gevaar bestaat dat de diersoort straks definitief wordt goedgekeurd omdat in de fabriek in Bergen op Zoom al veel geïnvesteerd is, zonder dat er voldoende onderzoek naar het welzijn van deze diersoort is gedaan. In andere woorden, uit onderzoek blijkt dat het houden van de soort (nog) niet verantwoord is. De overheid lijkt haar eigen wettelijke procedure zodoende niet serieus te nemen.

Nieuwe dierenwelzijnsproblemen

Het gevaar van het achterwege laten van onderzoek naar de behoeftes van insecten, is dat er een nieuwe intensieve dierhouderijsector ontstaat, met nieuwe dierenwelzijnsproblemen. Een paar decennia geleden wisten we nog bijna niks over vissen en de aquacultuursector hoeft tot op de dag van vandaag aan geen tot weinig dierenwelzijnsregels te voldoen. Ook al is ondertussen bekend dat vissen bijvoorbeeld pijn ervaren. Zo hoeven vissen, een enkele uitzondering daar gelaten, nog steeds niet bedwelmd te worden voordat ze worden gedood.

Wat vindt de Dierenbescherming?

Van insecten weten we op dit moment nog minder dan van vissen. Zolang we niet voldoende van deze diersoorten weten, zouden ze niet voor productiedoeleinden gehouden moeten worden. Tijdens de opening van de insectenfabriek in Bergen op Zoom haalde de koning zijn hand door een bak met vliegenlarven, maar het lijkt er ook op dat hij zijn hand in een juridisch wespennest stak.
Laten we voor de eiwitvoorziening in veevoer andere oplossingen zoeken, zoals het gebruik van reststromen en in Europa geteelde eiwitrijke gewassen. Als dat goed wordt aangepakt hebben we helemaal geen insecten voor veevoer nodig.