Veetransport: voorbereiding op hitte ontoereikend

De afgelopen jaren zag je zomer na zomer dat bij menig slachthuis dieren smachtend naar verkoeling in veewagens staan te wachten in de brandende zon. Het Nationale hitteplan en de hitteprotocollen, die resp. door de overheid en de veehouderijsector zelf zijn opgesteld, schieten tekort om de dieren tegen oververhitting te beschermen. Ze bevatten enkel vrijblijvende afspraken. Hierdoor kunnen transporteurs en slachthuizen moeilijk bestraft worden als ze de afspraken niet naleven. Vorig jaar kondigde minister Schouten van Landbouw verbeteringen aan. 16 juni werden eindelijk enkele verbeteringen aangekondigd, maar veel stelt het helaas nog niet voor. Opnieuw dreigt een snikhete zomer voor dieren op weg naar het slachthuis.

Petitie Laat de dieren niet stikken

Vorig jaar heeft de Dierenbescherming samen met Eyes on Animals in een petitie ‘Laat de dieren niet stikken’, ondertekend door maar liefst 43.7888 mensen, de veetransporteurs, de slachthuizen en de minister van Landbouw opgeroepen vóór de zomer van 2019 met maatregelen te komen die wel werken en deze wettelijk verplicht te stellen. De reacties van de minister waren mager:

• De NVWA zou handvatten ontwikkelen om lijden als gevolg van warmte bij dieren goed te kunnen beoordelen, zodat de inspecteurs van de NVWA hier beter tegen kunnen optreden.
• Gekeken zou worden of grotere slachthuizen een aantal zomerweken volledig op een tropenrooster kunnen draaien.
• Toen in de zomer van 2019 bleek dat er, ondanks de afspraak dit niet te doen, dieren vervoerd werden bij een temperatuur van 35° Celsius en meer, kondigde de minister aan dit wettelijk te gaan verbieden.
• Omdat ook tijdens de zomer van 2019 veel dierenwelzijnsproblemen geconstateerd werden bij veetransporten naar slachthuizen tijdens hete dagen vroeg de minister de koepels van transporteurs en slachthuizen met voorstellen te komen om hun protocollen aan te scherpen.
• Minister Schouten sloot zich juli 2019 aan bij een oproep van een groot aantal EU-lidstaten aan de Europese Commissie om internationaal veetransport vanaf 30° Celsius te verbieden.

We zijn inmiddels een jaar verder, de zomer van 2020 is begonnen en de dagen worden steeds heter. Hoe staat het met de hiervoor genoemde toezeggingen?

Nieuw nationaal plan van de NVWA

De NVWA heeft een nieuw Nationaal plan voor veetransport bij extreme temperaturen uitgebracht. De tekst is op enkele wijzigingen na vrijwel hetzelfde als de vorige versie.
De malle regel dat de NVWA pas extra gaat controleren bij hitte als de KNMI vier dagen van 27°C of meer aankondigt, is veranderd in één dag. Dat is een verbetering: een dier heeft immers geen boodschap aan de vraag of het gisteren of morgen zo heet is, maar heeft met de hitte van het moment te maken. Pas vanaf 27°C controleren of er maatregelen genomen worden is veel te laat. Dieren kunnen al vanaf 21°C last van de warmte krijgen. Maatregelen nemen en controles daarop dienen al vanaf 21°C te starten.

Het is nog steeds niet zeker of grote slachthuizen deze zomer op een tropenrooster kunnen gaan draaien. De NVWA geeft in haar nieuwe protocol aan vanaf 33°C bereid te zijn hieraan mee te werken. De vraag is of en hoe vaak dit ook werkelijk gaat gebeuren, want de NVWA worstelt nog steeds met een tekort aan keuringsdierenartsen. Naast de NVWA moeten ook de private keurmeesters in slachthuizen aan zo’n tropenrooster mee willen en kunnen werken.

Goed nieuws is dat verwacht wordt dat er per 1 juli 2020 een nationaal verbod van kracht wordt op transport van dieren in Nederland vanaf 35°C. De Europese Unie heeft hier inmiddels toestemming voor gegeven. Een wettelijk verbod maakt het mogelijk tegen overtreding op te treden. Dat is goed, maar eigenlijk zou vanaf 30°C alleen nog transport in veewagens met airconditioning toegestaan moeten worden.

De oproep van een groot aantal EU-lidstaten om internationaal veetransport vanaf 30°C niet meer toe te staan is nog niet gehonoreerd. De Europese Commissie heeft aangekondigd naar aanpassing van de EU veetransportverordening te gaan kijken, maar het kan nog wel een jaar of wat gaan duren voor duidelijk wordt of dit ook echt gaat gebeuren.
Ook dit jaar lijkt het erop dat veetransporteurs en slachthuizen nog niet veel boetes van de NVWA hoeven te vrezen in verband met hitte onder de dieren tijdens transport.

Er zijn nog steeds geen handvatten opgeleverd om lijden door warmte bij dieren goed te kunnen beoordelen. Inspecteurs van de NVWA moeten het bij het beoordelen van veetransport tijdens hete dagen daarom nog steeds doen met open normen, zoals 'Is er sprake van lijden?’ en ‘Is er sprake van het onthouden van de nodige zorg?’. Dat soort vragen zijn juridisch niet altijd ondubbelzinnig te beantwoorden. Reden waarom de inspecteurs het ook dit jaar voornamelijk bij aanwijzingen en waarschuwingen zullen laten.

Protocollen veehouderij: oude wijn in nieuwe zakken

Koepelorganisaties van veetransporteurs en slachthuizen hebben voor hun eigen bedrijfstak privaat hitteprotocollen opgesteld. In feite zijn dit vrijblijvende aanbevelingen en mag elke veetransporteur of slachthuis zelf weten of ze zich naar deze aanbevelingen voegen.

De minister had de sectoren gevraagd eind zomer 2019 met nieuwe aangescherpte protocollen te komen. De veetransporteurs zijn begin dit jaar met een nieuw protocol voor veetransport onder extreme temperaturen gekomen. De koepel van de grote varkens- en runderslachterijen kwam pas in mei met een nieuw protocol. Als je deze protocollen met de vorige versies vergelijkt staat er niets wezenlijks nieuws in: het is oude wijn in nieuwe zakken.

Wel positief is dat steeds meer veetransporteurs en slachterijen extra maatregelen tegen de warmte nemen. Zo is bij de grote varkensslachterij van VION in Boxtel een afdak geplaatst waaronder veewagens in de schaduw kunnen staan, met grote ventilatoren om koelte in de wagens te brengen.

Als we de balans opmaken hoe het bij veetransport en slachterijen met de voorbereiding op hete dagen staat moeten we helaas constateren dat deze nog steeds zeer veel te wensen over laat.