Op initiatief van de Dierenbescherming werken boerenorganisaties LTO Nederland, Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV), Brandweer Nederland, het Verbond van Verzekeraars en de Rijksoverheid aan het voorkomen van stalbranden. Daardoor is de afgelopen jaren het bewustzijn onder boeren van de risico’s op brand toegenomen. Voor nieuw- en verbouw van stallen zijn strengere brandpreventievoorschriften ingevoerd. En in 2018 en 2019 hebben voor het eerst alle varkens- en pluimveestallen en alle kalverstallen met veel apparatuur een elektra-inspectie gehad (kortsluiting is de belangrijkste brandoorzaak). Maar we zijn er nog lang niet. De komende jaren ligt de nadruk vooral op het terugdringen van risico op brand in bestaande veestallen.
Wat is er tot nu toe gedaan?
2008
In 2008 luidde de Dierenbescherming de noodklok omdat er steeds meer dieren bij stalbranden omkomen. De kans op een stalbrand is klein, maar doordat stallen steeds groter worden, komen er bij een stalbrand steeds meer dieren om.
2010
Studenten van Hoge School Van Hall maakten onder begeleiding van de lector dierenwelzijn en de lector brandpreventie in 2010 een prijswinnende scriptie over wat er bekend is over stalbranden.
2012
In een voorzet voor een actieplan om stalbranden aan te pakken komt Wageningen Universiteit & Research in 2012 met een studie naar brandveiligheid voor dieren in veestallen. Hierin wordt geconcludeerd dat ingezet moet worden op preventie, omdat dieren bijna niet te redden zijn uit een brandende stal. Dat de kans op een stalbrand gering is maar de impact groot. Dat de belangrijkste brandoorzaken kortsluiting, verwarming met open systemen en werkzaamheden in de stal zijn. En dat het risicobewustzijn bij veehouders gering is. LTO, Dierenbescherming, Brandweer Nederland, het Verbond van Verzekeraars en de Rijksoverheid stelden daarop het Actieplan Stalbranden 2012 – 2016 op.
2017
In 2017 is dit plan geëvalueerd door Wageningen Universiteit & Research en het Instituut Fysieke Veiligheid. Er is geringe verbetering.
2018
In 2018 lanceren we, wederom in samenwerking met LTO, Brandweer Nederland, het Verbond van Verzekeraars, de Rijksoverheid en dit keer ook met Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV), een nieuw Actieplan Stalbranden 2018 - 2022..
Belangrijkste resultaten eerste Actieplan Stalbranden 2012 - 2016
- Door vele voorlichtingsbijeenkomsten en artikelen in vakliteratuur is het bewustzijn onder veehouders ten aanzien van brandveiligheid vergroot.
- Met ingang van 1 april 2014 gelden strengere voorschriften voor nieuw- en verbouw van stallen. Voortaan moet de elektrische installatie in een 60 minuten brandwerende ruimte zitten. En bouwmaterialen moeten van Brandklasse B zijn, dat wil zeggen onbrandbaar.
- Boeren die bij nieuwbouw investeren in bovenwettelijke brandpreventiemaatregelen kunnen hiervoor belastingaftrek krijgen in het kader van de Maatlat Duurzame Veehouderij.
- De registratie en het onderzoek van stalbranden is verbeterd.
De inspanningen van de afgelopen jaren hebben helaas nog niet geleid tot minder stalbranden en minder dierlijke slachtoffers. Over het algemeen was de periode 2012 – 2016 volgens de Universiteit en het Instituut Fysieke Veiligheid nog tekort om al veel effect te kunnen hebben. Aangeraden wordt in het vervolg meer in te zetten op het brandveiliger maken van bestaande stallen.
Komende tijd nadruk op brandveiliger maken bestaande stallen
Begin 2014 telde Nederland zo’n 70.000 rundvee-, varkens- en pluimveestallen. De afschrijvingstermijnen van de ruwbouw van stallen varieert van 20 tot 40 jaar. Het gaat dan ook nog vele jaren duren voor alle stallen van vóór 1 april 2014 (de datum waarop de strengere brandvoorschriften voor bouw van stallen ingingen (zie hiervoor)) zijn vervangen. In een nieuw Actieplan Brandveilige Veestallen voor 2018 – 2022 wordt dan ook meer nadruk gelegd op aanpak van bestaande stallen.
Bij de lancering van het nieuwe actieplan heeft de Dierenbescherming aangegeven dat binnen 1 jaar alle stallen een elektrakeuring gehad moeten hebben (dat is in 1 ½ jaar inderdaad gebeurt) en dringt aan op snel onderzoek naar bliksemafleiders en sprinklers (dat moet nog gebeuren).
De rijksoverheid laat in 2019 het Economisch Instituut voor de Bouw brandpreventiemaatregelen bij bestaande stallen onderzoeken. Het EIB bestempelt in haar rapport enkele maatregelen als haalbaar.
Bij varkens en pluimvee leveren diverse maatregelen positieve baten per vermeden slachtoffer, of relatief geringe kosten op. Het gaat dan om:
- dakisolatie brandklasse B
- inpakken technische ruimte van stallen in een 60 minuten brandwerende schil
- brand- en rookdetectie in de technische ruimte
- periodieke elektra keuring
- bliksemafleiding
Sprinklerinstallaties zouden bij pluimvee en varkens wel veel slachtoffers schelen, maar de kosten hiervan per vermeden slachtoffer zijn zeer hoog. Voor rundvee vergen alle maatregelen hoge kosten, omdat het om weinig branden en slachtoffers gaat. Het rijk laat het al dan niet toepassen van deze maatregelen vooralsnog aan de veehouderij over.
Belangrijkste resultaten Actieplan Stalbranden 2018 - 2022 tot nu toe
De pluimvee-, varkens- en kalversector besluiten de periodieke elektrakeuring verplicht te stellen. In 2018/2019 hebben alle varkens- en pluimveestallen en alle kalverstallen met veel elektrische apparatuur in Nederland voor het eerst een Agro-Elektrakeuring gehad. Daarbij geconstateerde tekortkomingen zijn verholpen.
De varkens- en pluimveesector overwegen ook warmte- en rookdetectie in de technische ruimten voor te schrijven. De rijksoverheid heeft in 2019 Wageningen Universiteit & Research een korte verkenning laten doen naar de mogelijkheden van warmte- en rookdetectie in de technische ruimte van stallen. De kalversector bekijkt nog welke verdere maatregelen in te voeren. De melkveehouderij houdt het vooralsnog alleen bij voorlichting.
De Onderzoeksraad Voor de Veiligheid is oktober 2019 een onderzoek naar stalbranden begonnen. De resultaten van dit onderzoek worden in de tweede helft van 2020 verwacht.