De voorjaarsmarkt van Zuidlaren heeft een kleinere paardenmarkt dan de Zuidlaardermarkt in het najaar. Dit jaar, 2016, zijn er door de organisatie 169 paarden en 20 ezels geteld (189 totaal). Dit zijn er minder dan in 2015 (225), 2014 (243) en 2013 (285). In voorgaande jaren waren er handelaren die uit Duitsland, Bulgarije, Hongarije, Polen en Tsjechië kwamen, dit jaar waren er alleen Duitse handelaren en een enkele Belgische handelaar te herkennen.
De paardenmarkt vond dit jaar, net als voorgaande jaren, plaats op de Brink (Z.Z.). Een stuk grasland van maximaal 1200 m2 aan effectieve ruimte met veel bomen en in het midden een kleine, met hekken omringde, vijver. Op de aangrenzende Brink (O.Z.) vond een warenmarkt plaats. Op de warenmarkt was het drukker dan op de paardenmarkt. De paardenmarkt, waar handelaren al vanaf 05:00 uur hun dieren aan de man probeerden te brengen, sloot rond 13:30 uur toen het laatste paard van de markt verdween.
Met name de Shetlanders en de pony’s draaien zich met regelmaat vast, omdat ze onder het touw door konden.
Methode van beoordeling paardenmarkt
De Dierenbescherming was dit jaar aanwezig met zes medewerkers. In tweetallen, noodzakelijk in verband met veiligheid, is de paardenmarkt beoordeeld op basis van de relevante wetgeving ten aanzien van dierenwelzijn en dierenmarkten én op basis van het Protocol Welzijn Paardenmarkten, waar de organisatie van de paardenmarkt zich aan verbonden heeft. Door middel van beeldmateriaal (foto en video) is geprobeerd om alle onderdelen zo goed mogelijk in beeld te brengen, zodat iedereen voor zichzelf kan beoordelen in hoeverre het wel of niet door de beugel kan.
Beoordelingen en conclusie Voorjaarsmarkt Zuidlaren
Hieronder volgt een overzicht van op markten van toepassing zijnde regelgeving, zoals het Ministerie van Economische Zaken heeft aangegeven. Het betreft de Wet Dieren (WD), het Besluit houders van dieren (Bhvd) en de Transportverordening (Tv). Daarbij lees je per artikel hoe we de Voorjaarsmarkt Zuidlaren hierop beoordeeld hebben.
1. Art. 2.1 (WD) Dierenmishandeling: Het is verboden zonder redelijk doel of met overschrijding van zodanig doel toelaatbaar is, bij een dier pijn of letsel te veroorzaken dan wel de gezondheid of het welzijn van het dier te benadelen.
Met name het dwingen tot snelle verplaatsing van het dier zorgt voor de overtreding van dit artikel. Helaas zijn er weer meerdere gevallen gezien van het optillen van shetlandpony's aan de staart. Ook werden regelmatig dieren meer dan vriendelijk aangetikt met de stok en zijn er diverse paarden onderuit gegaan bij het in- en uitladen.
2. Art 2.8 1^ lid onder a (WD) en art 2.16 derde en vierde lid (WD): Het is verboden lichamelijke ingrepen te verrichten en met dieren waarbij een verboden ingreep is uitgevoerd deel te nemen of toe te laten aan een tentoonstelling of keuring.
Er zijn geen paarden gezien met herkenbaar verboden ingrepen, zoals een gecoupeerde staart.
3. Artikel 1.3. eerste lid (Bhvd): Het is verboden om jezelf van een dier te ontdoen, een dier te schoppen of zodanig te slaan dat dit letsel ten gevolge heeft.
Zoals vermeld bij onderdeel 1 zijn er regelmatig onnodig harde tikken met de stok uitgedeeld. Er bleven dit jaar geen paarden achter op de markt.
4. Art 1.6 eerste lid (Bhvd): De bewegingsvrijheid van een dier wordt niet op zodanige wijze beperkt dat het dier daardoor onnodig lijden of letsel wordt toegebracht.
Er zijn enkele tientallen gevallen geteld waarbij een paard door het korte aanbinden niet kon vluchten van de herhaaldelijke trappen van het naburige paard. In één geval werd een paard onder toeziend oog van de marktmeester en de dierenarts tot twaalf maal toe hard in de flank getrapt. Bij vooral de paarden van een kleiner formaat is regelmatig gezien dat zij zich vastdraaiden in het touw. Bij één shetlander was het zelfs zo erg, dat er veel haren van de manen in het touw zaten gedraaid waardoor het dier zich niet meer kon bewegen. Bij dit laatste voorbeeld werd er niet ingegrepen door de eigenaar. Dit hebben wij uiteindelijk zelf moeten doen, omdat de situatie niet houdbaar was. Ook de marktmeester of de dierenarts hebben hier niet ingegrepen. De voornaamste reden hiervoor is dat ze in geen velden of wegen te bekennen waren.
5. Art 1.6 tweede lid (Bhvd): Een dier wordt voldoende ruimte gelaten voor zijn fysiologische en ethologische behoeften.
Dit onderdeel is op veel punten niet geslaagd. Om alleen al te beginnen bij het drinkwater. Er heeft werkelijk waar niemand (!) zijn paard van water voorzien, ondanks de aanwezigheid van drinkwater. De mogelijkheid tot vluchten werd nergens gegund. Meerdere paarden waren zeer onrustig en de eigenaren hadden deze onrust moeten ontladen. In plaats daarvan werd er vaak extra stress toegevoegd, zoals geschreeuw en tikken van de wandelstok.
6. Art 1.6 derde lid (Bhvd): Een dier wordt indien het niet in een gebouw wordt gehouden, bescherming geboden tegen slechte weersomstandigheden.
De weersomstandigheden waren deze markt uiterst gunstig te noemen. Geen regen, kou of harde wind.
7. Art 1.7 b (Bhvd): Degene die een dier houdt, draagt er zorg voor dat het dier slechts onder de hoede wordt gesteld van een persoon die kennelijk tot de verzorging in staat is.
Qua kennis is het lastig meetbaar of iemand wel of niet in staat is om zijn paard verzorgen. Hier kunnen wij dus geen uitspraak over doen. Qua alcoholgebruik kunnen wij dat wel. Diverse handelaren/eigenaren waren hierdoor niet in staat hun dieren te verzorgen. De eigenaar van de eerder genoemde vastgedraaide Shetlander, die met spoed uit zijn positie bevrijd moest worden, kwam aan het einde van de markt opeens in beeld. Ruikend naar alcohol probeerde hij meerdere keren, zonder enige duidelijke aanleiding, een medewerker van de Dierenbescherming aan te vallen.
8. Art 1.7 c (Bhvd): Een dier dat ziek of gewond is, wordt onmiddellijk op passende wijze verzorgd.
Art 2.2 6^ lid Wet Dieren: Vervolgens geldt dat een ieder een hulpbehoevend dier de nodige zorg biedt.
Art 2.2 8^ lid Wet Dieren: Het is houders van dieren verboden aan deze dieren de nodige verzorging te onthouden.
Er zijn geen zieke of gewonde dieren aangetroffen. Er zijn wel diverse hulpbehoevende dieren aangetroffen. Dit had meestal te maken met de benarde positie door een vastgedraaid aanbindtouw. Wij hebben niet waargenomen dat er in deze gevallen werd ingegrepen door de eigenaar, dierenarts, marktorganisatie of een andere omstander. In sommige gevallen ging het ook om het krijgen van trappen van een naburig paard. Hier werd meestal wel ingegrepen, maar dan in de vorm van geschreeuw of een tik van een wandelstok.
9. Art:. 1.7 e (Bhvd): Degene die het dier houdt draagt er zorg voor dat een voor dat dier toereikende hoeveelheid gezond en voor de soort en leeftijd geschikt voer krijgt toegediend op een wijze die past bij het ontwikkelingsstadium van het dier.
Er is voldoende hooi op de markt gestrooid. Ongeveer 80% van de paarden had hier in eerste instantie de beschikking over. Na enige tijd was het hooi voor de meeste paarden onbereikbaar of vervuild. Ongeveer 20% van de paarden heeft geen enkel moment de beschikking over hooi of ander toereikend voer gehad.
10. Art 3.12, eerste lid onderdeel d, en tweede lid (Bhvd): Degene die een tentoonstelling, beurs of markt als bedoeld in artikel 3.7, tweede lid, organiseert, draagt zorg voor geschikte huisvesting van dieren gedurende de tentoonstelling, beurs of markt, die voldoet aan de artikelen 1.5 tot en met 1.8 en het eerste lid, met dien verstande dat dieren als bedoeld in onderdeel d niet worden toegelaten. Volgens onderdeel d betreft dit een hoogdrachtig of zogend dier.
Er is één zogend veulen aangetroffen op de markt. Daarnaast zijn er twee merries door ons aangemerkt als duidelijk hoogdrachtig. Qua huisvesting stonden alle paarden op een zachte ondergrond, dat meestal uit gras bestond. Een tiental paarden stond in de modder.
11. Art 3.14, zesde lid (Bhvd): Degene die een tentoonstelling, beurs of markt, als bedoeld in artikel 3.7, tweede lid, organiseert, draagt zorg voor een veterinaire gezondheidscontrole van de dieren voordat toegang wordt verstrekt en laat geen dieren toe verdacht van een besmettelijke ziekte of dieren met klinische verschijnselen van een besmettelijke ziekte.
De eerste twintig minuten van het opladen van de markt is gefilmd. Hier kwam naar voren dat er veel paarden ongezien de enige aanwezige dierenarts wisten te passeren. Er werden trucs toegepast door handelaren om de marktmeester en de dierenarts af te leiden. Tijdens die momenten glipten voortdurend paarden ongezien de markt op. Er zijn door ons minimaal dertig paarden geteld die niet door de dierenarts gecontroleerd zijn. Er zijn ook enkele paarden via een achteringang de markt opgekomen. Daar was geen enkel toezicht of controle aanwezig. Toen de markt eenmaal op gang was (vanaf 07:30 uur) zijn er nog enkele tientallen paarden de markt opgekomen. Hier was de dierenarts niet altijd bij aanwezig om te controleren.
12. Art. 3.17 (Bhvd): Bij de verkoop of aflevering van een gezelschapsdier, wordt aan een koper of degene aan wie de aflevering plaatsvindt schriftelijke informatie over het verkochte of afgeleverde gezelschapsdier verstrekt teneinde hem in staat te stellen het gezelschapsdier zo goed mogelijk te verzorgen. Deze informatie heeft in ieder geval betrekking op de verzorging, de huisvesting en het gedrag van het gezelschapsdier en de kosten die gemoeid gaan met het houden van het gezelschapsdier.
Er is geen enkele transactie waargenomen waarbij er informatie, anders dan leeftijd en geslacht, werd vermeld door de verkoper. Hier hebben we helaas geen beelden van.
13. Art 3.18 (Bhvd): Bij de verkoop of aflevering van een gezelschapsdier, wordt aan de koper of degene aan wie de aflevering plaatsvindt alle relevante informatie verstrekt met betrekking tot de gezondheidsstatus van het verkochte of afgeleverde gezelschapsdier, waaronder ten minste het bewijs van inenting, bedoeld in artikel 3.15, onderdeel b.
Er is niet waargenomen dat er een paard verkocht is zonder paspoort. De inhoud van de paspoorten hebben wij niet kunnen zien of verifiëren. Er is niet waargenomen dat er over de gezondheidsstatus additionele informatie werd gegeven bij de transactie. Dit kan natuurlijk betekenen dat de dieren volledig gezond waren. De fysieke staat, van de meeste paarden, anders dan tekenen van stress en vermoeidheid, deden ons niet vermoeden dat er verborgen gebreken waren.
14. Art 3.19 (Bhvd): Een gezelschapsdier wordt niet verkocht aan een persoon jonger dan zestien jaar.
Er zijn geen transacties waargenomen aan een persoon die jonger dan zestien jaar oogde.
15. Transportverordening:
Art 3 stelt dat het verboden is dieren te vervoeren op zodanige wijze dat het de dieren waarschijnlijk onnodig lijden berokkent.
Art. 2, onder a, hoofdstuk 1, Bijlage 1: Alleen de dieren die geschikt zijn op eigen kracht pijnloos te bewegen of zonder hulp te lopen mogen worden vervoerd.
Art. 1.8 a t/m f, hoofdstuk 111, bijlage 1: Het is verboden dieren te slaan of te schoppen, op een bijzonder gevoelig deel van het lichaam op zodanige wijze druk uit te oefenen dat het de dieren onnodig pijn of onnodig lijden berokkent; de dieren bij de poten, staart of vacht op te tillen of voort te trekken; opzettelijk dieren te hinderen die gedreven of geleid worden door een gedeelte waar doorstroming nodig is.
Art. 1.10 en 1.11 hoofdstuk lll. Bijlage 1: Markten of verzamelplaatsen dienen, zo nodig, voorzieningen te verstrekken voor het aanbinden van dieren. Dieren die dit niet gewend zijn, mogen niet worden aangebonden. De dieren moeten toegang tot water hebben en de dieren moeten kunnen liggen.
Art. 1.3 en art 1.6 hoofdstuk 111, Bijlage 1: tijdens de verplaatsing van het laden en lossen moet letsel en lijden worden voorkomen en opwinding en stress tot een minimum worden beperkt. Vloeren mogen niet glad zijn en er moet passende verlichting aanwezig zijn.
16. Daarnaast is het van belang er zorg voor te dragen dat gevaar voor mens en dier worden voorkomen.
Er is één voorbeeld vastgelegd waarbij een klein meisje heel dicht op een trappende beweging van een paard staat. Als de moeder even een tel niet had opgelet en het meisje een stap dichterbij had gestaan, dan had dit zomaar anders uit kunnen pakken.
Beoordeling volgens protocol welzijn paardenmarkten
Hieronder volgt een overzicht van de afspraken gemaakt in het Protocol Welzijn Paardenmarkten. Daarbij lees je per afspraak hoe we de Voorjaarsmarkt Zuidlaren hierop beoordeeld hebben.
1. Er is een controle bij de aanvoer van elk paard door een dierenarts. Paarden met verwondingen, tekenen van verwaarlozing en/of mogelijk infectieuze ziekten worden niet toegelaten;
Dit onderdeel is op twee vlakken niet gehaald. Bij lange na niet elk paard is door de dierenarts gecontroleerd. Wij hebben het er dan niet over of een inspectie van een seconde wel of niet afdoende is. Nee, het gaat hier om de tientallen paarden die volledig door de dierenarts zijn gemist. Er zijn enkele paarden gezien met tekenen van verwaarlozing. Een drietal paarden hadden duidelijk herkenbaar verwaarloosde hoeven. Deze zijn door de dierenarts opgemerkt, maar is niets mee gedaan onder het mom van “Ze lopen niet kreupel, dus het kan er mee door”. Eén duidelijk te mager paard werd toch toegang tot de markt verleend.
2. Paarden die een gecoupeerde staart hebben worden niet toegelaten, met uitzondering van paarden die zijn gecoupeerd vóór 1/9/2001;
Er zijn geen paarden bij de ingangscontrole aangeboden met een gecoupeerde staart.
3. Er is beschikking over voldoende vers drinkwater en de paarden moeten de gelegenheid hebben te drinken;
Er was 1000 liter vers drinkwater aanwezig. Op een totaal van 260-280 paarden gaat het hier om 3,5 tot 4 liter drinkwater per paard. Dit is niet afdoende als je kijkt naar de fysiologische behoefte van het paard, dat 30 tot 50 liter water per dag hoort te drinken. Weliswaar staan paarden niet de hele dag op de markt, maar de meesten toch zeker een kwart dag (6 uur). Dit komt dan grofweg op een behoefte van 10 liter per paard uit. Voor deze markt had er dan 2500 tot 3000 liter vers drinkwater moeten zijn.
Géén enkel paard had de beschikking over drinkwater. Aan het einde van de markt hebben medewerkers van de Dierenbescherming en twee diervriendelijke omstanders zelf een aantal paarden van water voorzien. Het aangebonden water werd gulzig opgedronken door de paarden. Een aantal paarden dronken zelfs meerdere emmers leeg.
4. Alle paarden hebben de beschikking over ruwvoer van goede kwaliteit en de paarden moeten regelmatig de gelegenheid hebben te eten;
Het aanwezige ruwvoer was van een goede kwaliteit en in voldoende mate aanwezig. Voor de meeste paarden was het ruwvoer echter binnen twee uur al niet meer bereikbaar, doordat de dieren door de stress over de grond gingen schrapen met hun voorste benen. Daarmee trapten ze het ruwvoer buiten hun bereik. Voor het oog lijkt het dan alsof ze nog voldoende voer hadden, maar in de praktijk had het er net zo goed niet kunnen liggen.
5. De paarden staan op een geschikte, niet gladde ondergrond;
De meeste paarden stonden op een geschikte ondergrond. Slechts een handvol paarden stonden in de modder.
6. De paarden en pony’s dienen op een, voor het dier, veilige manier aangebonden te zijn. De paarden mogen niet langer dan acht uur achter elkaar aangebonden staan. Om beweging mogelijk te maken dient een uitloopmogelijkheid in de nabijheid van de paardenmarkt aanwezig te zijn (b.v. monsterbaan);
De aanbindwijze van de paarden is niet voor elk dier veilig. Met name de Shetlanders en de pony’s draaien zich met regelmaat vast, omdat ze onder het touw door konden. Voor de overige paarden is de aanbindwijze iets veiliger, maar het leide wel tot een gevaarlijke situatie als een paard met een van de benen over het touw was gestapt.
Er was geen duidelijke monsterbaan aanwezig. De marktmeester gaf aan dat een stuk gras op de markt daarvoor geschikt was. Er liepen op dit stuk terrein echter voortdurend bezoekers van de markt, zoals ouders met kinderen in kinderwagens of op fietsjes. Als er al gebruik van werd gemaakt, dan was het meestal van bedenkelijke veiligheid. Er werd voor het monsteren vooral gebruik gemaakt van de straat, die bestond uit klinkers.
7. De afstand tussen publiek en paarden moet zodanig zijn dat ongelukken voorkomen worden;
Er was niets dat het publiek op de nodige afstand hield. Geen barrière of duidelijk aangegeven wandelpad.
8. Onnodige onrust (door bv. lawaai van kermisattracties) voor de dieren die tot vluchtgedrag kan leiden dient te worden vermeden;
Aan deze markt zat geen kermis gekoppeld. Er was verder geen geluid van muziek of omroepinstallaties. Dit neemt echter niet weg dat er nog steeds veel vluchtgedrag werd waargenomen. Het mensengedruis en het onrustige en gehaaste opladen van de paarden zorgden alsnog voor onnodige onrust.
9. Op een centrale plaats op de markt is voorlichting beschikbaar over het houden van paarden;
Er was geen voorlichting beschikbaar.
10. Het aanbieden van een dier als prijs, direct of indirect, via een verloting o.i.d is niet toegestaan;
Er zijn geen dieren aangeboden als prijs.
11. Dieren die op welke wijze dan ook een gevaar vormen voor zich zelf, andere paarden of bezoekers moeten van de markt worden verwijderd of apart worden gezet.
Er zijn geen dieren van de markt gehaald, terwijl er meerdere zeer onrustige dieren op de markt stonden.
Onwil of onkunde? Dat is de vraag die ons telkens te binnen schiet bij het beoordelen van de verschillende onderdelen van deze markt. Als er namelijk een paardenmarkt goed ingericht zou kunnen worden, dan zou het toch wel deze voorjaarsmarkt van Zuidlaren moeten zijn. Gezien het geringe aantal paarden (260-280) en de vrij ruime hoeveelheid beschikbare grond, had deze markt volledig anders – en daardoor diervriendelijker – ingericht kunnen worden.
Toegangscontrole
Er was maar één dierenarts aanwezig voor de toegangscontrole. Hier gingen een aantal zaken flink mis:
Er werden tientallen paarden ongezien de markt opgeladen. Dit komt niet alleen duidelijk naar voren op onze beelden, maar ook in het officieel geteld aantal paarden (=verkochte toegangskaarten) door de organisatie in vergelijking met onze telling = 189 versus 260-280.
Er zijn verschillende paarden via een onbewaakte achteringang de markt opgeladen.
Er werden paarden toegelaten met door de dierenarts herkende verwaarlozing aan de hoeven. Dit is in strijd met het Protocol Welzijn Paardenmarkten.
De dierenarts en de marktmeester bleken onvoldoende kennis van het protocol te hebben. Dit bleek uit het feit dat zij zich bleven verschuilen achter de wetgeving, waarin staat dat zij enkel hoeven te controleren op besmettelijke ziekten.
Net als voorgaande jaren bleek de organisatie het opladen van de markt logistiek niet aan te kunnen.
Stress en fysieke beschadiging
Deze editie van de paardenmarkt heeft bewezen dat de huidige vorm van deze paardenmarkt eigenlijk nooit een acceptabele vorm van dierenwelzijn kan borgen. Ondanks dat de omstandigheden – het weer, afwezigheid kermis en muziek, vrij weinig paarden, ruime hoeveelheid grond, relatief korte duur – erg gunstig waren, bleven wij dezelfde tekenen van welzijnsaantasting herkennen. Het enige verschil was dat er nu slechts enkele paarden met apathie werden herkend.
Voer en drinkwater
Ondanks de aanwezigheid van beide, bleek het toedienen ervan wederom problematisch. Dat geen enkel paard daadwerkelijk de beschikking over drinkwater had, verbaasde ons niet. Dit hebben wij namelijk voortdurend aangekaart tijdens de besprekingen over het Protocol Welzijn Paardenmarkten. De organisaties van de paardenmarkten willen er echter niet aan om hier logistieke maatregelen voor te nemen om dit te verzekeren.
Wetgeving
De paardenmarkt is in strijd met diverse artikelen van de wet- en regelgeving. Met name als het gaat om de onnodige hoeveelheid stress dat paarden oplopen door naar een paardenmarkt getransporteerd te worden, er de hele dag in de drukte te staan én de absolute onvoorspelbaarheid van de gehele situatie. Er wordt ook veel gehandeld in strijd met de Transportverordening, zoals de drinkwatervoorziening, het tot een minimum beperken van opwinding of stress bij het laden en lossen en het niet verwijderen van paarden op de markt die klaarblijkelijk niet geschikt zijn om op de markt te staan.
Protocol Welzijn Paardenmarkten
De organisatie voldoet vrijwel volledig niet aan het Protocol Welzijn Paardenmarkten, waar zij zelf notabene een wezenlijk onderdeel van zijn. Het viel ons ook op dat de organisatie geen weet bleek te hebben van de inhoud van het protocol. Hier doelen wij specifiek op de dierenarts en overige medewerkers van de organisatie die op de markt stonden. Zelfs de marktmeester leek ogenschijnlijk geen kennis van de inhoud te hebben. Dit laatste mag als opmerkelijk worden genoemd, daar de marktmeester zelf zitting heeft in de commissie achter het protocol.
Algehele conclusie
Over de kundigheid en goede wil van de organisatie valt weinig met zekerheid te zeggen. Er gaat in ieder geval het nodige mis en de organisatie lijkt machteloos om het een goede invulling te geven. Dit neigt in eerste instantie naar onkunde, maar zodra er relevante problemen worden aangekaart lijkt de organisatie niet in te willen grijpen. Dit laatste kan echter ook een andere uitleg hebben, namelijk dat ingrijpen in die situatie zorgt voor escalatie van de sfeer op de paardenmarkt. Er is namelijk één keer ingegrepen door de dierenarts en de marktmeester toen een handelaar brutaal doorliep bij de ingangscontrole. Dit ingrijpen leidde bijna tot een handgemeen.
De vraag of het onwil of onkunde is, kan dus op diverse manieren worden uitgelegd. Wij kiezen er daarom voor om een ander woord te kiezen; onmogelijkheid! Het is volgens ons onmogelijk om een paardenmarkt conform de wetgeving te organiseren, zelfs met de beste intenties. Dit vereist namelijk een dusdanig grote verandering in handelen van zowel de organisatie, de handelaren en het publiek dat er niets meer van een paardenmarkt overblijft. De enige wijze is om de markt los te koppelen van publiek (lees; commerciële activiteiten die profiteren van de trekpleisterfunctie van de markt) en de markt fysiek en organisatorisch heel strak in te regelen. Dit heeft echter onoverkomelijke financiële consequenties voor de markt, namelijk minder inkomsten en meer uitgaven. Aangezien volgens ons elke paardenmarkt in Nederland primair als tentoonstelling fungeert, zullen de organisaties qua dierenwelzijn nooit en te nimmer tot een adequate invulling van een paardenmarkt kunnen komen. Als ze primair als handelskanaal fungeren, dan hebben ze nog wel een toekomst. Althans, als de inwoners van een gemeente het accepteren dat hun belastinggeld wordt uitgegeven om deze traditionele handel van paarden mogelijk te maken.
